Οι περισσότεροι γονείς έχουν συνηθίσει να πηγαίνουν τα παιδιά τους για εξέταση από τον παιδίατρο και τον οδοντίατρο ανά τακτά χρονικά διαστήματα. Παρόλα αυτά, πολλοί γονείς δεν έχουν αντιληφθεί ότι το παιδί τους θα πρέπει να επισκέπτεται και τον οφθαλμίατρο τακτικά ακόμα και εάν δεν φοράει γυαλιά. Γιατί?

Τα προβλήματα με τα μάτια είναι πολύ συνηθισμένα στα παιδιά. Η Αμερικάνικη Ακαδημία Οφθαλμιάτρων (AAO–American Academy of Ophtalmologists) εκτιμά ότι 1 στα 4 παιδιά έχει μία πάθηση που σχετίζεται με τα μάτια. Αν μείνουν χωρίς θεραπεία, κάποιες από αυτές τις παθήσεις μπορεί να έχουν σοβαρή επίπτωση στην εκπαίδευση, την ανάπτυξη, τις αθλητικές επιδόσεις και τη συνολικότερη υγεία.

Η όραση και η υγεία των ματιών στα παιδιά

• Η χαμηλή όραση επηρεάζει τη μάθηση. Όταν ένα παιδί έχει δυσκολία στην εστίαση και δεν μπορεί να δει καθαρά, μπορεί να υποφέρει. Στην πραγματικότητα, η Αμερικάνικη Ακαδημία Οφθαλμιάτρων εκτιμάει ότι το 60% των δυσκολιών εκμάθησης σχετίζεται με προβλήματα όρασης. Έτσι αν ένα παιδί έχει Ελλειμματική Προσοχή / Υπερκινητικότητα (Attention deficit hyperactivity disorder–ADHD) ή άλλες μαθησιακές δυσκολίες, θα πρέπει να παραπέμπεται για οφθαλμολογική εξέταση.
• Οι οφθαλμολογικές παθήσεις μπορούν να επηρεάσουν την ανάπτυξη. Δεν είναι μόνο η χαμηλή όραση που μπορεί να επηρεάσει την εκπαίδευση και τη συμπεριφορά, αλλά και άλλες σχετιζόμενες με τα μάτια παθήσεις που μπορούν να επηρεάσουν τη νευρολογική και φυσική ανάπτυξη ενός παιδιού. Για παράδειγμα ο στραβισμός μπορεί να οδηγήσει σε αμβλυωπία (κοινώς ονομαζόμενο 'τεμπέλικο μάτι') όπου ο εγκέφαλος καταστέλλει την όραση από το ένα μάτι ώστε να μην εμφανίζεται διπλωπία. Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε μόνιμη αναπηρία της όρασης αν παραμείνει χωρίς θεραπεία.
• Προβλήματα με τα μάτια μπορούν να επηρεάσουν τις φυσικές και αθλητικές επιδόσεις. Οι ανωμαλίες της όρασης και ο στραβισμός μπορούν να κάνουν το παιδί να φαίνεται αδέξιο, με προβλήματα ισορροπίας και ελλιπή συντονισμό των χεριών με τα μάτια.
• Παρόλο που είναι σπάνιο, τα παιδιά μπορεί να έχουν πολύ σοβαρές παθήσεις των ματιών όπως καρκινικούς όγκους (πχ ρετινοβλάστωμα), συγγενές γλαύκωμα, παθήσεις του αμφιβληστροειδούς και άλλα τα οποία μπορεί όχι μόνο να οδηγήσουν σε τύφλωση, αλλά να είναι απειλητικά ακόμη και για την ίδια τη ζωή τους.

Η οφθαλμολογική εξέταση ως μέρος της πρωτογενούς φροντίδας υγείας των παιδιών

Τα καλά νέα είναι ότι η συντριπτική πλειοψηφία αυτών των καταστάσεων μπορεί να προληφθεί και να θεραπευθεί, ιδίως αν διαγνωσθεί εγκαίρως. Δυστυχώς πολλοί γονείς θεωρούν ότι ο έλεγχος που γίνεται από τον παιδίατρο και στο σχολείο από τους δασκάλους είναι αρκετός. Η αλήθεια είναι ότι αυτές οι εξετάσεις μπορούν να διαπιστώσουν μόνο πολύ σοβαρές και εξεσημασμένες περιπτώσεις. Κατά την επίσκεψη στον οφθαλμίατρο εκτός από τη λεπτομερή εξέταση της όρασης, γίνεται εξέταση για στραβισμό (έκδηλο ή λανθάνον) καθώς και μελέτη για τις υπόλοιπες παθήσεις του οφθαλμού.

Επίσης πιστεύεται εσφαλμένα ότι το παιδί θα πρέπει να επισκεφτεί τον οφθαλμίατρο μόνο αν εμφανίσει συμπτώματα. Το πρόβλημα με αυτήν την προσέγγιση είναι ότι όταν διαπιστωθούν τα συμπτώματα, μπορεί ήδη το παιδί να υποφέρει από πονοκεφάλους, προβλήματα που σχετίζονται με τη μάθηση και τη συμπεριφορά και άλλα. Με τον τακτικό οφθαλμολογικό έλεγχο, τέτοιες περιπτώσεις προλαμβάνονται και αντιμετωπίζονται.

Γι αυτό θα πρέπει η επίσκεψη στον οφθαλμίατρο να μπει στη ρουτίνα των εξετάσεων των παιδιών όπως γίνεται με τον παιδίατρο και τον οδοντίατρο.

Συχνά οι γονείς θεωρούν ότι αν τα παιδιά τους δεν ξέρουν τους αριθμούς, δεν θα μπορέσουν να πουν στο γιατρό τι βλέπουν. Όμως εκτός από τους πίνακες με τους αριθμούς, υπάρχουν ειδικοί πίνακες με σχέδια όπως λουλούδι, αυτοκίνητο, σπίτι κλπ τα οποία μπορούν τα μικρότερα παιδιά να αναγνωρίσουν.

Επίσης υπάρχουν ειδικά μηχανήματα τα οποία είναι σχεδιασμένα να μετράνε τα διαθλαστικά σφάλματα των παιδιών χωρίς να απαιτείται η άριστη συνεργασία.

Τέλος, ακόμη και αν το παιδάκι είναι ντροπαλό ή πολύ ζωηρό, υπάρχουν ειδικές μέθοδοι με τις οποίες ο οφθαλμίατρος είναι σε θέση να πάρει τις απαραίτητες για την εξέταση πληροφορίες.

Συνιστώμενο πρόγραμμα παιδοφθαλμολογικής εξέτασης

Η Αμερικάνικη Οφθαλμολογική Εταιρεία, συνιστά οφθαλμολογική εξέταση των παιδιών κάθε δύο χρόνια. Συγκεκριμένα:

Πρώτοι 12 μήνες. Τα βρέφη και ιδίως τα πρόωρα θα πρέπει να εξετάζονται μέσα στους πρώτους 12 μήνες (καλύτερα κοντά στον 6ο μήνα της ζωής τους)
Ηλικία 2-3 ετών. Η προσχολική ηλικία είναι πολύ κρίσιμη για τη μάθηση. Τα παιδιά θα πρέπει να εξετάζονται σε αυτή την ηλικία μόλις είναι έτοιμα να καταλάβουν και να ανταποκριθούν σε αυτά που θα τους ζητηθεί.
Ηλικία 5 ετών. Τα παιδιά θα πρέπει να εξετάζονται λίγο πριν ξεκινήσουν το νηπιαγωγείο.
Παιδιά στα οποία δεν έχει διαπιστωθεί πρόβλημα με την όραση και τα μάτια γενικότερα, θα πρέπει να εξετάζονται από παιδοφθαλμίατρο κάθε 2 χρόνια.
Παιδιά που φοράνε γυαλιά θα πρέπει να επισκέπτονται τον παιδοφθαλμίατρο τουλάχιστον μία φορά το χρόνο ή συχνότερα αν έτσι έχει συσταθεί από εκείνον.

Τέλος σε κάθε περίπτωση αν οι γονείς διαπιστώσουν κάτι από τα παρακάτω:

• η κόρη του ματιού να είναι άσπρη αντί για μαύρη
• κάποιο μάτι να στραβίζει (φεύγει)
• το παιδί φαίνεται να μην βλέπει
• το παιδί να γέρνει το κεφάλι του προς τον ώμο του σε ευθεία στάση
• να κρατάει τα αντικείμενα πάρα πολύ κοντά
• να τρίβει πολύ έντονα τα μάτια
• να κλείνει ή να σκεπάζει το ένα μάτι

τότε θα πρέπει να επισκεφτούν άμεσα εξειδικευμένο οφθαλμίατρο.